Wykaz skrótów ............................................................................................................. 15
Wprowadzenie.............................................................................................................. 17
Rozdział 1. Ogólne regulacje dotyczące zobowiązań umownych.................................. 19
1. Wstęp ........................................................................................................................ 19
2. Oświadczenia woli ..................................................................................................... 21
2.1. Pojęcie oświadczeń woli.......................................................................................... 21
2.2. Wykładnia oświadczeń woli..................................................................................... 25
2.3. Wykładnia umowy.................................................................................................... 28
2.4. Problematyka wad oświadczeń woli........................................................................ 33
2.4.1. Brak świadomości lub swobody w podjęciu decyzji i wyrażeniu woli................... 34
2.4.2. Pozorność.............................................................................................................. 37
2.4.3. Błąd......................................................................................................................... 41
2.4.4. Groźba..................................................................................................................... 44
2.5. Problematyka uchylania się od skutków oświadczenia woli...................................... 45
3. Pojęcie i struktura stosunku zobowiązaniowego........................................................... 48
3.1. Pojęcie stosunku zobowiązaniowego.......................................................................... 49
3.2. Struktura stosunku zobowiązaniowego...................................................................... 53
3.3. Umowa jako stosunek zobowiązaniowy..................................................................... 55
3.3.1. Zawarcie umowy...................................................................................................... 56
3.3.2. Uchylenie się od zawarcia umowy........................................................................... 58
3.3.3. Zmiana umowy........................................................................................................ 59
3.3.4. Wygaśnięcie umowy................................................................................................ 61
4. Pojęcie i zakres zasady swobody umów......................................................................... 63
4.1. Pozytywna strona zasady swobody umów................................................................. 65
4.2. Wyznaczanie granic swobody umów.......................................................................... 65
4.3. Skutki przekroczenia zakresu swobody umów............................................................ 69
4.3.1. Wyzysk...................................................................................................................... 70
4.3.2. Niemożliwość świadczenia....................................................................................... 70
4.3.3. Szczególne przypadki ograniczenia zasady swobody umów..................................... 71
5. Szczególne zasady i klauzule wyznaczające treść zawieranej umowy............................ 71
5.1. Zasada trwałości umów............................................................................................... 72
5.2. Zasada współdziałania..................................................................................................... 73
5.3. Zasada dobrej wiary (dobrych obyczajów)...................................................................... 74
5.4. Zasada uczciwego obrotu (uczciwości kupieckiej)........................................................... 75
5.5. Klauzula społeczno -gospodarczego przeznaczenia prawa............................................. 75
5.6. Klauzula zwyczaju............................................................................................................ 76
6. Zawieranie umów w obrocie konsumenckim..................................................................... 77
6.1. Pojęcie wzorców umownych........................................................................................... 79
6.2. Charakter prawny wzorców............................................................................................. 80
6.3. Zawarcie umowy przy użyciu wzorca............................................................................... 81
6.4. Niedozwolone postanowienia umowne w umowach konsumenckich............................ 83
6.5. Umowy zawierane z konsumentem poza lokalem przedsiębiorstwa.............................. 84
6.6. Umowy z konsumentem zawierane na odległość............................................................. 84
6.7. Zagadnienia szczególne związane z umowami z udziałem konsumenta........................... 86
6.8. Wzorce umów w handlu elektronicznym.......................................................................... 89
7. Forma umowy...................................................................................................................... 90
7.1. Rodzaje formy czynności prawnej..................................................................................... 90
7.2. Elementy konstrukcyjne zwykłej formy pisemnej............................................................. 91
7.3. Elementy konstrukcyjne kwalifi kowanej formy pisemnej................................................ 97
7.3.1. Forma pisemna z urzędowym poświadczeniem podpisu............................................... 97
7.3.2. Forma aktu notarialnego................................................................................................ 99
7.3.3. Forma pisemna z datą pewną....................................................................................... 102
7.4. Pactum de forma............................................................................................................. 104
7.5. Skutki niezachowania formy zastrzeżonej....................................................................... 106
7.5.1. Forma pisemna zastrzeżona ad probationem.............................................................. 106
7.5.2. Forma pisemna zastrzeżona ad solemnitatem............................................................. 108
7.5.3. Forma ad eventum....................................................................................................... 111
7.6. Forma następczych czynności prawnych......................................................................... 112
8. Systematyka wadliwych czynności prawnych..................................................................... 113
8.1. Nieważność umowy......................................................................................................... 113
8.1.1. Sprzeczność umowy z prawem jako przesłanka jej nieważności.................................. 116
8.1.2. Sprzeczność umowy z właściwością stosunku.............................................................. 118
8.1.3. Sprzeczność umowy z zasadami współżycia społecznego.............................................. 119
8.1.4. Konsekwencje nieważnych zapisów umownych............................................................ 120
8.2. Bezskuteczność czynności prawnej................................................................................... 125
8.2.1. Bezskuteczność zawieszona........................................................................................... 125
8.2.2. Bezskuteczność względna.............................................................................................. 129
9. Wykonanie zobowiązań wynikających z kontraktu.............................................................. 131
9.1. Wykonanie zobowiązania.................................................................................................. 131
9.1.1. Wykonanie zobowiązania w całości lub części............................................................... 131
9.1.2. Jakość świadczenia......................................................................................................... 132
9.1.3. Zarachowanie świadczenia na poczet kilku długów....................................................... 132
9.2. Osobisty charakter świadczenia dłużnika.......................................................................... 134
9.3. Zasada współdziałania wierzyciela.................................................................................... 136
9.4. Miernik staranności........................................................................................................... 137
9.5. Miejsce i czas wykonania zobowiązania............................................................................ 139
9.5.1. Miejsce wykonania zobowiązania................................................................................... 139
9.5.2. Termin wykonania zobowiązania.................................................................................... 142
9.6. Wykonanie zobowiązania o charakterze wzajemnym........................................................ 144
9.7. Prawo zatrzymania............................................................................................................. 146
10. Przesłanki i zasady odpowiedzialności kontraktowej.......................................................... 148
10.1. Przesłanki odpowiedzialności kontraktowej..................................................................... 148
10.1.1. Uwagi ogólne................................................................................................................. 148
10.1.2. Odpowiedzialność za culpa in contrahendo.................................................................. 153
10.2. Zasady odpowiedzialności kontraktowej.......................................................................... 156
10.3. Umowna modyfkacja zasad odpowiedzialności kontraktowej......................................... 157
10.4. Następcza niemożliwość świadczenia............................................................................... 160
10.5. Opóźnienie a zwłoka dłużnika........................................................................................... 163
10.6. Zwłoka wierzyciela............................................................................................................ 166
10.7. Odpowiedzialność z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania umów
wzajemnych............................................................................................................................... 168
10.8. Zbieg odpowiedzialności kontraktowej i deliktowej.......................................................... 173
Rozdział 2. Komparycja umowy................................................................................................... 177
1. Pojęcie komparycji umowy....................................................................................................... 177
2. Zdolność kontraktowa............................................................................................................... 177
3. Struktura komparycji umowy.................................................................................................... 178
3.1. Nazwa umowy........................................................................................................................ 178
3.2. Data i miejsce zawarcia umowy............................................................................................. 179
3.3. Preambuła.............................................................................................................................. 180
3.3.1. Uwagi ogólne....................................................................................................................... 180
3.3.2. Przykładowe propozycje preambuły.................................................................................... 180
3.4. Strony umowy......................................................................................................................... 181
3.4.1. Osoba fizyczna..................................................................................................................... 181
3.4.1.1. Indywidualizacja osoby fizycznej...................................................................................... 182
3.4.1.2. Konsumenci....................................................................................................................... 182
3.4.1.3. Przedsiębiorcy................................................................................................................... 183
3.4.1.4. Firma jako oznaczenie przedsiębiorcy............................................................................... 185
3.4.1.5. Zawarcie umowy przez osobę pozostającą w związku małżeńskim.................................. 190
3.4.2. Osoby prawne...................................................................................................................... 193
3.4.2.1. Uwagi ogólne..................................................................................................................... 193
3.4.2.2. Skarb Państwa................................................................................................................... 195
3.4.2.3. Państwowe osoby prawne................................................................................................ 196
3.4.2.4. Jednostki samorządu terytorialnego................................................................................. 199
3.4.3. Jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej.................................................... 201
3.4.4. Kościelne osoby prawne....................................................................................................... 201
3.4.4.1. Kościół katolicki................................................................................................................. 201
3.4.4.2. Pozostałe kościoły i związki wyznaniowe.......................................................................... 203
3.5. Reprezentacja podmiotów przy zawieraniu umowy............................................................... 203
3.5.1. Spółka cywilna...................................................................................................................... 204
3.5.2. Spółka jawna......................................................................................................................... 206
3.5.3. Spółka partnerska................................................................................................................. 208
3.5.4. Spółka komandytowa........................................................................................................... 210
3.5.5. Spółka komandytowo-akcyjna.............................................................................................. 211
3.5.6. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością............................................................................ 213
3.5.7. Spółka akcyjna................................................................................................................... 214
3.5.8. Prosta spółka akcyjna........................................................................................................ 217
3.5.9. Spółdzielnia....................................................................................................................... 220
3.5.10. Wspólnota mieszkaniowa............................................................................................... 221
3.5.11. Fundacja.......................................................................................................................... 222
3.5.12. Stowarzyszenie................................................................................................................ 223
3.5.13. Skarb Państwa.................................................................................................................. 226
3.5.14. Jednostki samorządu terytorialnego................................................................................ 227
3.6. Pełnomocnictwo.................................................................................................................... 229
3.6.1. Uwagi ogólne...................................................................................................................... 229
3.6.2. Zawarcie umowy z osobą do tego nieupoważnioną........................................................... 231
3.7. Prokura................................................................................................................................... 233
4. Wzory komparycji z praktycznymi wyjaśnieniami..................................................................... 235
4.1. Skarb Państwa – minister....................................................................................................... 235
4.2. Wojewoda............................................................................................................................... 236
4.3. Urząd wojewódzki................................................................................................................... 236
4.4. Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe................................................................ 237
4.5. Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad.................................................................... 237
4.6. Przedsiębiorstwo państwowe.................................................................................................. 238
4.7. Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa..................................................................................... 239
4.8. Agencja Mienia Wojskowego................................................................................................... 240
4.9. Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości............................................................................. 241
4.10. Sądy powszechne.................................................................................................................... 242
4.11. Prokuratura............................................................................................................................. 243
4.12. Policja...................................................................................................................................... 244
4.13. Straż miejska............................................................................................................................ 244
4.14. Państwowa Straż Pożarna........................................................................................................ 245
4.15. Urząd skarbowy........................................................................................................................ 246
4.16. Izba administracji skarbowej.................................................................................................... 246
4.17. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS).................................................................................... 247
4.18. Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej................................................................ 247
4.19. Gmina....................................................................................................................................... 248
4.20. Jednostka organizacyjna gminy................................................................................................ 250
4.20.1. Ogród zoologiczny................................................................................................................. 250
4.20.2. Przedszkole............................................................................................................................ 250
4.20.3. Szkoła podstawowa............................................................................................................... 250
4.21. Miasto stołeczne Warszawa..................................................................................................... 251
4.22. Powiat....................................................................................................................................... 251
4.23. Województwo........................................................................................................................... 252
4.24. Muzeum.................................................................................................................................... 254
4.25. Teatr.......................................................................................................................................... 254
4.26. Stowarzyszenie.......................................................................................................................... 255
4.26.1. Ochotnicza straż pożarna....................................................................................................... 256
4.26.2. Górskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe (GOPR)............................................................... 256
4.26.3. Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe (WOPR).............................................................. 257
4.26.4. Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe (TOPR)......................................................... 257
4.27. Uczelnia..................................................................................................................................... 258
4.28. Fundacja..................................................................................................................................... 258
4.29. Samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej...................................................................... 259
4.30. Spółdzielnia................................................................................................................................ 260
4.31. Wspólnota mieszkaniowa.......................................................................................................... 260
4.32. Związki zawodowe..................................................................................................................... 262
4.33. Instytut badawczy...................................................................................................................... 263
4.34. Spółka cywilna........................................................................................................................... 263
4.35. Spółka jawna.............................................................................................................................. 264
4.36. Spółka partnerska...................................................................................................................... 265
4.37. Spółka komandytowa................................................................................................................ 266
4.38. Spółka komandytowo-akcyjna................................................................................................... 268
4.39. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością................................................................................. 269
4.40. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji........................................................... 271
4.41. Prosta spółka akcyjna................................................................................................................ 272
4.42. Spółka akcyjna........................................................................................................................... 272
4.43. Spółka akcyjna w organizacji...................................................................................................... 273
4.44. Syndyk........................................................................................................................................ 274
4.45. Sądowy zarządca nieruchomości............................................................................................... 276
4.46. Towarzystwo budownictwa społecznego (TBS)......................................................................... 276
4.47. Kościelne osoby prawne............................................................................................................ 277
Rozdział 3. Podstawowe postanowienia umowne............................................................................. 280
1. Proces formułowania postanowień umownych............................................................................. 280
1.1. Oferta.......................................................................................................................................... 281
1.1.1. Uwagi ogólne............................................................................................................................ 281
1.1.2. Oferta w postaci elektronicznej................................................................................................ 285
1.2. Negocjacje................................................................................................................................... 287
1.3. List intencyjny.............................................................................................................................. 287
1.4. Przetarg i aukcja........................................................................................................................... 288
2. Elementy treści umowy.................................................................................................................. 292
2.1. Uwagi ogólne............................................................................................................................... 292
2.2. Preambuła.................................................................................................................................... 292
2.3. Słownik pojęć umowy.................................................................................................................. 295
2.4. Postanowienia wstępne............................................................................................................... 297
2.5. Przedmiot umowy........................................................................................................................ 297
2.5.1. Uwagi ogólne............................................................................................................................ 297
2.5.2. Świadczenia jednorazowe, okresowe, ciągłe............................................................................ 300
2.5.3. Świadczenia podzielne i niepodzielne....................................................................................... 301
2.5.4. Świadczenia oznaczone indywidualnie i rodzajowo................................................................. 303
2.5.5. Świadczenie pieniężne i odsetki............................................................................................... 303
2.5.6. Umowy odnoszące się do osób trzecich................................................................................... 304
2.5.6.1. Uwagi ogólne......................................................................................................................... 304
2.5.6.2. Umowa o świadczenie przez osobę trzecią – art. 391 k.c...................................................... 305
2.5.6.3. Umowa o zwolnienie dłużnika od obowiązku świadczenia – art. 392 k.c.............................. 307
2.5.6.4. Umowa na rzecz osoby trzeciej – art. 393 k.c........................................................................ 309
2.6. Postanowienia dotyczące wymagalności świadczeń................................................................... 312
2.7. Miejsce wykonania umowy......................................................................................................... 312
2.8. Podstawowe obowiązki stron..................................................................................................... 313
2.9. Sposób spełnienia świadczenia.................................................................................................... 317
2.10. Terminy spełnienia świadczeń................................................................................................... 318
2.11. Materiały i siła robocza.............................................................................................................. 319
2.12. Wartość umowy......................................................................................................................... 319
2.13. Sposób rozliczenia i płatności.................................................................................................... 320
2.14. Odpowiedzialność za szkody..................................................................................................... 320
2.15. Czas zawarcia umowy................................................................................................................ 321
2.16. Dodatkowe zabezpieczenia....................................................................................................... 321
2.17. Postanowienia końcowe............................................................................................................ 322
2.18. Omówienie skreśleń i pomyłek................................................................................................. 323
2.19. Podpis........................................................................................................................................ 323
2.20. Załączniki do umowy................................................................................................................. 324
Rozdział 4. Klauzule umowne............................................................................................................. 325
1. Klauzula dotycząca przejścia korzyści i ciężarów oraz niebezpieczeństwa..................................... 325
2. Klauzula miejsca wykonania umowy.............................................................................................. 328
3. Wynagrodzenie kosztorysowe....................................................................................................... 330
4. Wynagrodzenie ryczałtowe............................................................................................................ 336
5. Wykonanie zastępcze..................................................................................................................... 340
6. Klauzula dotycząca podwykonawców............................................................................................ 344
7. Zadatek........................................................................................................................................... 348
8. Zaliczka........................................................................................................................................... 353
9. Klauzula przejścia majątkowych praw autorskich.......................................................................... 356
10. Klauzula dotycząca udzielenia licencji.......................................................................................... 368
11. Odsetki......................................................................................................................................... 375
12. Kara umowna............................................................................................................................... 382
13. Warunek....................................................................................................................................... 394
14. Termin.......................................................................................................................................... 401
15. Klauzula rebus sic stantibus.......................................................................................................... 405
16. Siła wyższa.................................................................................................................................... 410
17. Gwarancja..................................................................................................................................... 415
18. Zabezpieczenie wekslowe.......................................................................................................... 423
19. Przewłaszczenie na zabezpieczenie........................................................................................... 429
20. Hipoteka.................................................................................................................................... 434
21. Zastaw....................................................................................................................................... 441
22. Klauzula czynności z samym sobą............................................................................................. 446
23. Klauzula zakazu konkurencji...................................................................................................... 452
23.1. Uwagi ogólne......................................................................................................................... 452
23.2. Zakaz konkurencji w umowie agencyjnej............................................................................... 456
23.3. Zakaz konkurencji w umowie zawieranej z pracownikiem.................................................... 457
23.4. Modyfikacje, przykłady, orzecznictwo.................................................................................. 460
24. Klauzula poufności.................................................................................................................... 466
25. Klauzula waloryzacyjna............................................................................................................. 472
26. Klauzula umownego prawa odstąpienia................................................................................... 476
27. Odstępne................................................................................................................................... 484
28. Zapis na sąd polubowny............................................................................................................ 486
29. Klauzula prorogacyjna............................................................................................................... 492
30. Klauzula dotycząca jurysdykcji.................................................................................................. 494
31. Klauzula salwatoryjna............................................................................................................... 498
32. Klauzula języka.......................................................................................................................... 501
33. Koszty związane z zawarciem umowy....................................................................................... 503
34. Zmiana umowy.......................................................................................................................... 504
Rozdział 5. Umowy podstawowe..................................................................................................... 511
1. List intencyjny.............................................................................................................................. 511
2. Umowa przedwstępna................................................................................................................. 516
3. Umowa ramowa........................................................................................................................... 529
4. Umowa o świadczenie przez osobę trzecią (art. 391 k.c.)............................................................ 545
5. Umowa o zwolnienie dłużnika przez osobę trzecią z obowiązku
świadczenia (art. 392 k.c.) a umowa o przejęcie długu (art. 519 k.c.)............................................. 550
Rozdział 6. Przykładowe umowy...................................................................................................... 560
1. Umowa cesji wierzytelności......................................................................................................... 560
2. Umowa czarterowa...................................................................................................................... 565
3. Umowa o dzieło (umowa o wykonanie projektu architektonicznego)........................................ 569
4. Umowa zlecenia.......................................................................................................................... 588
5. Umowa o świadczenie usług serwisowych.................................................................................. 595
6. Umowa sprzedaży........................................................................................................................ 600
7. Umowa sprzedaży na raty wraz z zastrzeżeniem własności rzeczy sprzedanej........................... 604
8. Umowa sprzedaży na próbę........................................................................................................ 611
9. Umowa sprzedaży z prawem odkupu.......................................................................................... 613
10. Umowa zastawu na udziałach w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością............................. 618
11. Umowa zbycia udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością...................................... 624
12. Umowa spółki cywilnej.............................................................................................................. 632
13. Umowa o roboty budowlane..................................................................................................... 649
14. Umowa konsorcjum................................................................................................................... 663
15. Umowa spółki jawnej................................................................................................................. 674
16. Umowa spółki partnerskiej........................................................................................................ 684
17. Umowa spółki komandytowej................................................................................................... 694
18. Umowa spółki z ograniczoną odpowiedzialnością..................................................................... 703
19. Porozumienie wekslowe............................................................................................................. 724
20. Umowa faktoringu niewłaściwego............................................................................................. 728
21. Umowa faktoringu właściwego.................................................................................................. 733
22. Umowa o prawo dostępu do strony internetowej (hostingowa)............................................... 736
23. Umowa leasingu operacyjnego................................................................................................... 740
24. Umowa leasingu finansowego................................................................................................... 747
25. Umowa merchandisingu reklamowego...................................................................................... 752
26. Umowa najmu okazjonalnego..................................................................................................... 754
27. Umowa najmu wirtualnego biura............................................................................................... 764
28. Umowa poddzierżawy nieruchomości......................................................................................... 768
29. Umowa określająca sposób korzystania z nieruchomości (umowa quoad usum)........................ 773
30. Umowa zbycia zorganizowanej części przedsiębiorstwa.............................................................. 778
31. Umowa o nadzór autorski nad inwestycją.................................................................................... 789
32. Umowa poręczenia spłaty pożyczki.............................................................................................. 792
33. Umowa poręczenia za dług przyszły............................................................................................. 796
34. Umowa pożyczki udziałowca dla spółki........................................................................................ 799
35. Umowa potrącenia wzajemnych wierzytelności.......................................................................... 803
36. Umowa barteru............................................................................................................................ 807
37. Umowa franchisingu..................................................................................................................... 810
38. Umowa upoważnienia inkasowego.............................................................................................. 817
39. Umowa o prowadzenie rachunku powierniczego i depozytu adwokackiego............................... 822
40. Porozumienie w sprawie spłaty zadłużenia.................................................................................. 826
41. Umowa o zachowaniu poufności.................................................................................................. 829
42. Umowa prowizji............................................................................................................................ 834
43. Umowa datio in solutum.............................................................................................................. 839
44. Umowa pośrednictwa w obrocie nieruchomościami................................................................... 844
45. Umowa dowodowa...................................................................................................................... 848
Serwisy Wolters Kluwer 
Zapisz się na Newsletter
